Xây dựng gia phả-Nét đẹp trong văn hóa người Việt

Từ xa xưa việc ghi chép lại gia phả được ông cha ta rất quan tâm, dù ngắn hay dài thì đây cũng là nguồn lại liệu quý giá của mỗi dòng họ. Tuy nhiên theo thời gian, cùng với những biến cố thăng trầm của lịch sử thì những cuốn gia phả không còn được nguyên vẹn khiến cho việc tra cứu những thông tin của những thế hệ sau trở nên khó khăn hơn. Chính vì thế hiện nay rất nhiều người có mong muốn xây dựng lại gia phả của dòng họ mình để lấy đó làm nguồn tài liệu để những con cháu muôn đời sau tham khảo và tìm hiểu về nguồn cội của mình.

Hơn nữa với mỗi con người, khi mới được sinh ra việc đầu tiên là  phải làm giấy khai sinh. Họ trước tên sau rồi mới đến tên bố mẹ và quê hương bản quán. Họ chính là chữ duy nhất và đầu tiên đặt dấu ấn cho cuộc đời mỗi con người. Từ thời cổ chí kim có người nào dù là vĩ nhân đi chăng nữa thì cũng không thể mang một cái tên cộc lốc. Từ đó có thể thấy Họ chính là ngọn nguồn gốc rễ của đời ta, là nghĩa năng ơn sâu, trân trọng và thiêng liêng biết mấy.

Người xưa quan niệm, trong một nhà một họ mà gốc rễ không tường tận thì trong con cháu sẽ xảy ra những chuyện có hại cho gia đạo. Gia phả không chỉ quan tâm đến nguồn gốc, giỗ Tết mà nó còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu xa, khuyên răn việc thiện, việc nghĩa ở đời, nhờ vậy mà trong họ mới giữ được tình hòa hiếu lâu dài.

Mặt khác gia đình là nơi thường ngày những con người cùng chung máu mủ quây quần sum họp, nhưng trong phạm vi gia đình, sợi dây thân ái đó chỉ có thể duy trì trong một giới hạn nhất định rồi tự nó sẽ phai nhạt dần khi những người trong gia đình ấy bắt đầu tách ra thành nhiều nhánh. Số người trong gia đình càng đông thì con cháu không thể nào biết kế được dòng họ xa gần từ những đời trước. Do đó chỉ có cách chép gia phả mới giúp con cháu nhớ hết tất cả những người đã sinh ra trước họ và đã chết trước họ bao nhiêu đời.

Bởi vậy gia phả là sợi dây liên lạc vô hình nhưng hữu hiệu nhất để kết nối tất cả con cháu của một dòng họ lại với nhau. Mối tương quan này không những chỉ quan hệ đến con cháu ở hiện tại mà còn quan hệ cả đến tương lai nữa. Đi xa hơn, việc chép gia phả còn ảnh hưởng đến quốc gia, dân tộc góp phần làm phong phú lịch sử nước nhà, bởi lịch sử quốc gia chính là lịch sử của nhiều gia đình, dòng họ đúc kết lại. Chính những nhân vật có tên tuổi lưu danh trong sử sách là nhờ vào gia phả của gia đình, dòng họ và họ được lưu truyền tới các thế hệ mai sau.

Việc xây dựng gia phả giờ đây không còn là việc của bất cứ một cá nhân, gia đình hay dòng họ nào nữa mà điều này đã trở thành việc của chung tất cả mọi người. Ai cũng ý thức được trách nhiệm của mình trong thực hiện nhiệm vụ này và chính điều này đã góp phần không nhỏ vào việc xây dựng nên những nét đẹp trong văn hóa Việt Nam.