Văn hóa dòng họ là đặc sản của nền văn hóa Việt Nam và
gia phả là một trong những yếu tố quan trong không thể thiếu làm nên những giá
trị tuyệt vời đó. Đã có lúc khái niệm gia phả bị con người lãng quên thế nhưng
hiện nay vấn đề này lại được rất nhiều gia đình dòng họ quan tâm và tìm mọi
cách để khôi phục lại.
Từ xưa, văn hóa dòng họ là sự gắn kết giữa các cá
nhân, các gia đình trong một dòng tộc, giữa các thế hệ trong cùng gia đình mà ở
đó trật tự, nề nếp gia phong luôn được cọi trong, tinh thần đoán kết gắn bó,
kính trên nhường dưới luôn được nâng niu và giữ gìn. Tất cả những điều này đều
được những thế hệ trước đó ghi chép lại cẩn thận trong những cuốn gia phả của
dòng tộc mình.Dù là thời xưa hay thời nay thì vấn đề quan tâm nhất của
dòng họ không phải là kinh tế mà chính là ở tư cách, đạo đức và học vấn của mỗi
con người. Các thành viên trong gia đình đều có ý thức phải sống mẫu mực, bởi mỗi
việc làm dù lớn hay nhỏ cũng mang lại niềm vinh hạnh cho cả dòng tộc. Chính vì
lẽ đó mà trong mỗi cuốn gia phả đều ghi lại công trạng của từng người để lấy đó
làm gương cho những thế hệ mai sau.
Với nhiều người gia phả của dòng tộc không chỉ là cuốn
sách ghi chép lại thông tin của mỗi người trong dòng họ mà đã trở thành một
trong những thứ tài liệu vô giá để khi nhìn vào đó có thể thấy được nguồn cội của
mình và lấy đó làm nguồn động lực để sống và cống hiến cho xã hội, xứng đáng với
những gì mà tổ tiên là gây dựng nên.
Gia phả quý báu là vậy nhưng rất khó có thể phủ nhận
được một hiện thực đó là những giá trị tốt đẹp ấu đang có dấu hiệu bị mai một
trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập.
Trước sức ép của sự phát triển kinh tế, con người chạy
theo sức mạnh và những lợi ích cá nhân thì sự mai một văn hóa của một dòng họ,
những giá trị thiêng liêng của cuốn gia phả bị lãng quên lại càng trở nên rõ rệt.
Khi mỗi người đều trở nên bận rộn thì họ sẽ ít có thời
gian để dành cho họ hàng, nhất là với giới trẻ thì ngoài việc học hành bận rộn
thì họ cũng có quá nhiều tác động xung quanh. Những tác động về môi trường, xã
hội về quan hệ xã hội cộng với việc có ngày càng nhiều những kênh thông tin mới
xuất hiện nên các bạn trẻ ngày càng quên đi khái niệm gia phả và những giá trị
truyền thống úy báu của cha ông.
Hơn nữa, ở thời đại hội nhập, giữa cuộc sống ngày càng
năng động và hệ quả là những sức ép ngày càng nhiều hơn, mỗi cá thể trở nên sống
nhanh hơn, lối sống cá nhân ngày càng phát triển thì tất yếu sẽ dẫn đến hệ quả
ngày càng ít ngừơi quan tâm đến những công việc chung. Cùng với đó thì những
giá trị nề nếp, gia phong và truyền thống trong gia đình ở nhiều nơi cũng dần bị
mai một, chỉ những ngày giỗ lớn hay trong những dịp lễ tết thì mọi người mới có
điều kiện ngồi lại với nhau để tìm về cội nguồn dòng họ của mình. Thêm vào đó,
trải qua mỗt quãng thời gian khá dài thì những cuốn gia phả cũng không còn được
nguyên vẹn và việc tìm lại để phục dựng cũng gặp không ít khó khăn.
Nhưng dù xã hội có phát triển như thế nào thì song
hành cùng sự phát triển đó những giá trị truyền thống tốt đẹp của dòng họ vẫn
được những thế hệ con cháu kế thừa và phát huy. Những cuốn gia phả lại sẽ phát
huy được những giá trị thiêng liêng và cao quý của nó và góp phần tạo nên nền
văn hóa Việt luôn tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.